Złoto i srebro w jubilerstwie a alchemia – średniowieczne eksperymenty

Złoto i srebro w jubilerstwie a alchemia – średniowieczne eksperymenty

W średniowieczu złoto i srebro nie były jedynie surowcami do produkcji biżuterii – stanowiły symbole władzy, bogactwa i duchowych wartości.Alchemicy, w swoich laboratoriach, starali się nie tylko przekształcać proste metale w cenniejsze, ale także zgłębiać tajemnice, które kryły się za tymi niezwykłymi metalami. W tym artykule przyjrzymy się fascynującemu zjawisku,jakim była synergia między jubilerstwem a alchemią w średniowiecznej Europie. Czy eksperymenty alchemików rzeczywiście przyczyniły się do rozwoju sztuki jubilerskiej, czy były jedynie próbą dotknięcia nieosiągalnego? Odkryjmy sekrety złota i srebra, które nie tylko upiększały ciała, ale także kształtowały myślenie o bogactwie i pięknie w tamtych czasach. Zapraszamy do podróży w głąb średniowiecznego świata, gdzie magia alchemii stykała się z rzemiosłem jubilerskim.

Złoto i srebro w jubilerstwie – kluczowe materiały średniowiecza

Złoto i srebro stanowią nieodłączny element jubilerstwa średniowiecznego, odzwierciedlając zarówno status społeczny, jak i mistrzostwo rzemieślników.Te cenne metale były wykorzystywane nie tylko do tworzenia biżuterii,ale również w kontekście alchemicznych poszukiwań. Ich unikalne właściwości sprawiały, że były postrzegane jako symbole bogactwa oraz narzędzia do transformacji zarówno materialnej, jak i duchowej.

Złoto w średniowieczu było traktowane jako metal boski. Używano go do tworzenia:

• pierścieni i naszyjników dla arystokracji;
• ozdobnych krzyży i relikwiów religijnych;
• złotych monet,które stały się jednostką wymiany.

W porównaniu do złota, srebro było bardziej powszechnie dostępne i stosowane w codziennych rzemiosłach, w tym:

• sztućce i naczynia, którymi jedli przedstawiciele średniej klasy;
• ozdoby, często zdobione kamieniami szlachetnymi;
• monety, które pełniły funkcję pieniądza w obiegu.

Oba metale były również istotnymi składnikami w procesach alchemicznych. Alchemicy często stosowali je w swoich działaniach, wierząc, że mogą być użyte do:

• zaprawdę, nadając innym metalom cenniejszy charakter;
• projektowania mikstur, które miały leczyć i transformować materialny świat;
• stworzenia tzw. kamienia filozoficznego,który miał zdolność przeobrażania metali pospolitych w złoto.

Wytwarzanie biżuterii z tych metali wymagało zaawansowanych umiejętności jubilerskich. W średniowieczu artyści tworzyli skomplikowane wzory, które łączyły techniki takie jak:

• grawerowanie;
• emaliowanie;
• filiżanowanie, aby stworzyć unikalne efekty świetlne.

W kontekście alchemii, kunszt jubilerski oraz poszukiwania duchowe splatały się w jeden, niezwykle fascynujący proces, który nie tylko kształtował estetykę epoki, ale także odzwierciedlał ówczesne myślenie o świecie i materii.

Alchemia a jubilerstwo – co łączy te dwie dziedziny

Alchemia i jubilerstwo,choć na pierwszy rzut oka mogą wydawać się odmiennymi dziedzinami,łączy wiele interesujących wątków. Obie te profesje ewoluowały na przestrzeni wieków, a ich historia jest bogata w intrygujące odkrycia oraz sposoby postrzegania metali szlachetnych, zwłaszcza złota i srebra.

Jubilerstwo, jako sztuka rzemieślnicza, nawiązuje do tradycji alchemicznych. Alchemicy poszukiwali sposobów na transmutację metalów pospolitych w złoto, co symbolizowało nie tylko bogactwo, ale także duchowe osiągnięcia. Jubilerzy, z kolei, wykorzystują te metale do tworzenia biżuterii, która jest często uznawana za nośnik mocy i symbol statusu.

W średniowieczu wielu jubilerów miało zbliżone do alchemików podejście do materiałów, które używali. Działało to na wielu płaszczyznach:

• techniki obróbcze: zarówno alchemicy, jak i jubilerzy opracowali skomplikowane metody obróbki metali, takich jak złotnictwo i srebrnictwo.
• Doświadczenia i innowacje: Chęć odkrywania nowych właściwości metali prowadziła do rozwoju nowatorskich technik jubilerskich, inspirowanych alchimią.
• Duchowość i symbolika: Metale szlachetne były uważane za nośniki energii i symboli, co jest wspólne w obu dziedzinach.

Interesującym aspektem, który łączy alchemię z jubilerstwem, są materiały używane w procesie tworzenia biżuterii. Warto przyjrzeć się ramom stosowanych surowców:

Wielu współczesnych jubilerów nadal inspiruje się alchemią,wykorzystując różne techniki i filozoficzne założenia. Szukają ukrytych właściwości metali, a także próbują połączyć estetykę z duchowym przesłaniem. Alchemia, będąc praktyką zarówno naukową, jak i mistyczną, wciąż wpływa na nowoczesne podejście do jubilerstwa, które łączy w sobie piękno i symbolikę w jednej, harmonijnej formie.

Magia metali szlachetnych – alchemia w praktyce

Średniowieczne techniki obróbki złota i srebra

W średniowieczu techniki obróbki złota i srebra były niezwykle zaawansowane, nawet jak na tamte czasy. Rzemieślnicy, zwani złotnikami i srebrnikami, posiadali umiejętności, które łączyły sztukę i naukę, a ich praca często miała znamiona alchemicznych eksperymentów. Obie te dziedziny wzajemnie się inspirowały, prowadząc do fascynujących odkryć i innowacji w jubilerstwie.

Poniżej przedstawiamy kilka kluczowych technik, które były stosowane w obróbce metali szlachetnych w średniowieczu:

• Odlewanie: Wykorzystywano formy odlewnicze, aby uzyskać pożądane kształty biżuterii oraz przedmiotów liturgicznych.
• filiżowanie: Technika ta polegała na rozciąganiu metalu (złota lub srebra) w cienkie arkusze, które służyły do tworzenia zdobień.
• Wytwarzanie niemonetarnych przedmiotów: Złotnicy tworzyli zarówno biżuterię, jak i przedmioty codziennego użytku, takie jak naczynia czy elementy oświetleniowe.
• Skrupulatne zdobienia: Techniki jak grawerowanie, inkrustacja i emaliowanie ożywiały metale, nadając im artystyczną wartość.
• Łączenie z alchemią: Złotnicy niejednokrotnie korzystali z alchemicznych zasad, aby poprawić właściwości metali – zwiększyć ich twardość lub trwałość.

Techniki obróbki złota i srebra w średniowieczu były nie tylko rzemiosłem, ale również formą sztuki, która wyrażała bogactwo i status społeczny. Złotnicy często wspólnie współpracowali z alchemikami, łącząc swoją wiedzę z tajemniczymi naukami, co prowadziło do odkryć, takich jak nowe metody lutowania czy uzyskiwanie kolorowych złotych stopów.

Warto również zwrócić uwagę na niezwykły rozwój narzędzi,które umożliwiały dokładniejszą pracę z metalami. Narzędzia te obejmowały m.in.:

Dzięki tym technikom oraz narzędziom, średniowieczni rzemieślnicy mogli tworzyć niepowtarzalne dzieła sztuki, które do dziś wzbudzają podziw i fascynację. Ich umiejętności i kreatywność przyczyniły się do rozwoju jubilerstwa, a także do dalszego zgłębiania tajemnic alchemii, co pozostawiło trwały ślad w historii kultury europejskiej.

Tajemnice alchemików – jak badano metale szlachetne

Receptury alchemiczne stosowane w jubilerstwie

W średniowieczu alchemia nie tylko pociągała za sobą mystykę,ale także była kluczowym narzędziem w poszukiwaniu doskonałości w jubilerstwie. Rzemieślnicy łączący w sobie zarówno umiejętności praktyczne, jak i teoretyczne, eksperymentowali z różnymi substancjami w dążeniu do stworzenia doskonałych stopów metali szlachetnych.

Wśród najpopularniejszych receptur alchemicznych, stosowanych w procesach jubilerskich, można wyróżnić:

• Złoto alchemiczne: Rzemieślnicy często poszukiwali sposobów na „uzdrowienie” metali nieszlachetnych, nadając im charakterystyki złota. Tworzono liczne mieszanki, które miały imitować jego barwę oraz właściwości.
• Lebiodka syberyjska: Używana jako składnik do patyny, aby nadać srebru wyjątkowy połysk, a także zmienić jego barwę na bardziej ciepłą.
• Kwasy i zasady: Eksperymenty z kwasami azotowymi i siarkowymi nie tylko służyły do oczyszczania metali, ale również do tworzenia nowych stopów, wykorzystywanych w ozdobach.

Alchemicy wyposażeni w własne laboratoriów, łączyli ze sobą metale i różne substancje chemiczne, tworząc ligatury, które były bardziej odporne na korozję oraz nadające wyjątkowe właściwości jubilerskie. Tradycje te wyróżniają się na tle innych praktyk rzemieślniczych, ponieważ łączyły sztukę z nauką. Przykładem może być eksperymentalne dodawanie rtęci do stopów srebra, co miało na celu zwiększenie ich plastyczności i ułatwienie obróbki.

Techniki te są nie tylko świadectwem kreatywności i pomysłowości dawnych rzemieślników, ale również pokazują, jak blisko alchemia i jubilerstwo były w swoim postrzeganiu wartości i piękna metali szlachetnych. Dzięki nim powstały niepowtarzalne dzieła sztuki, które przetrwały wieki i wciąż zachwycają swoją formą i wykonaniem.

Złoto a srebro w biżuterii – różnice i zastosowania

Rola minerałów w procesach alchemicznych

Alchemia jako nauka – jak wpływała na rozwój jubilerstwa

Alchemia, będąca integralną częścią średniowiecznej myśli, miała niekwestionowany wpływ na rozwój jubilerstwa. Jej głównym celem było odkrycie tajemnicy przekształcania metali podstawowych w szlachetne, takie jak złoto i srebro. Tego rodzaju eksperymenty nie tylko rozwijały wiedzę chemiczną, ale także posuwały naprzód techniki wykorzystywane przez rzemieślników jubilerskich.

W pracowniach alchemików powstawały skomplikowane procesy, które ewoluowały w miarę badania właściwości różnych substancji. Były to między innymi :

• Destylacja – proces usuwania zanieczyszczeń, który pozwalał uzyskać czystsze metale.
• Aktypowanie – technika łączenia różnych metali w celu uzyskania pożądanych efektów wizualnych i użytkowych.
• Odparowywanie – metoda wykorzystywana do eliminacji nadmiaru materiału, co pozwalało na uzyskanie metalowych wyrobów o lepszej jakości.

Niezwykłe związki chemiczne, odkryte przez alchemików, wprowadziły innowacje w procesie wytwarzania biżuterii. Rzemieślnicy zaczęli stosować nowe techniki, co przyczyniło się do :

• Zwiększenia różnorodności w projektach biżuteryjnych, prowadząc do ewolucji stylów i form.
• Poprawy właściwości mechanicznych metali, co sprawiło, że biżuteria stała się bardziej trwała.
• Wprowadzenia nowych efektów wizualnych, takich jak różne odcienie złota i srebra, wynikające z umiejętnego łączenia metali.

Znane alchemiczne teksty, takie jak „Złota księga” przypisywana Ramonowi Llullowi, przekazywały wiedzę kolejnym pokoleniom. Dzięki nim,tematyka alchemii zaczęła łączyć świat nauki z sztuką jubilerską,kładąc podwaliny pod nowe kierunki w projektowaniu biżuterii. Przykładem wpływu alchemii na jubilerstwo mogą być teorie o kolorach i właściwościach metali, które umożliwiły artystom wydobycie z naturalnych materiałów niespotykanych wcześniej odcieni i tekstur.

W rezultacie, alchemia nie tylko wywarła wpływ na techniki produkcji, ale także na postrzeganie biżuterii jako symbolu statusu społecznego. Sprawiła, że złoto i srebro stały się cennymi surowcami, a ich obróbka – prawdziwą sztuką. Rzemieślnicy jubilerscy, inspirując się pracami alchemików, zaczęli eksponować swoje dzieła jako manifesty umiejętności i kreatywności, co wpisało się w bogate tradycje rzemiosła artystycznego tamtych czasów.

jubilerstwo w średniowieczu – znaczenie metali w kulturze

W średniowieczu jubilerstwo miało nie tylko praktyczne zastosowanie, ale także odgrywało kluczową rolę w kulturze i religii. metale szlachetne,takie jak złoto i srebro,były nie tylko surowcami,z których wytwarzano biżuterię,ale także nośnikami głębokich znaczeń symbolicznych. Głównym powodem ich szczególnej wartości była ich rzadkość oraz zdolność do zachowania blasku i piękna przez wieki. Żywe kolory tych metali odzwierciedlały nie tylko ich fizyczną urodę, ale także nadawano im przypisane moce ochronne.

• Złoto – symbolizowało nieśmiertelność, bogactwo i boskość.
• Srebro – kojarzone było z czystością, mądrością i opieką duchową.

W kontekście alchemii, metale stały się źródłem inspiracji dla wielu uczonych i rzemieślników. Alchemicy w średniowieczu postrzegali metale nie tylko jako surowce do tworzenia przedmiotów, ale również jako substancje, które można przekształcać i doskonalić. Proces transmutacji miał na celu nie tylko przekształcenie ołowiu w złoto,ale także odkrycie tajemnicy kamienia filozoficznego,który przyznawałby nieśmiertelność i doskonałość. Te alchemiczne marzenia znalazły swoją manifestację w mistrzowskich dziełach jubilerskich, które łączyły w sobie technikę z mistyką.

Jubilerzy, często będący zarazem alchemikami, tworzyli cuda, które różniły się nie tylko formą, ale i znaczeniem. Biżuteria zaklinała szczęście, ochronę przed złem, a także pełniła rolę talizmanów. Do najczęściej stosowanych technik w jubilerstwie należały:

• Repusowanie – metoda polegająca na formowaniu metalu za pomocą narzędzi i technik podwyższających jego urok.
• Inkrustacja – dodawanie kamieni szlachetnych, co nadawało biżuterii wielowarstwowe znaczenie.

Znaczenie tych metali w terminach rynkowych było równie istotne. Stwórzmy prostą tabelę, ukazującą ich charakterystykę:

Wartości i wierzenia związane z metalami w średniowiecznym jubilerstwie miały znaczący wpływ na rozwój zarówno sztuki, jak i nauki. Biżuteria przestała być jedynie ozdobą, a stała się nośnikiem kulturowej tożsamości i wierzeń, łącząc w sobie rzemiosło z duchowością i nauką alchemiczną. Współczesne zrozumienie jubilerstwa często czerpie inspirację z tych bogatych tradycji, ukazując jak głęboko zakorzenione są wartości estetyczne oraz symboliczne metali w naszej kulturze.

Ekspozycja złota i srebra w średniowiecznych warsztatach

Estetyka i symbolika biżuterii alchemicznej

Biżuteria alchemiczna, zrodzona z połączenia sztuki jubilerskiej i filozofii alchemicznej, stanowi fascynujący temat w kontekście średniowiecznych poszukiwań. Złoto i srebro, jako podstawowe materiały w jubilerstwie, niosą ze sobą głęboką estetykę i liczne znaczenia symboliczne. Materiały te były postrzegane nie tylko jako bogactwo, ale także jako nośniki tajemnych idei i duchowych transformacji.

W średniowieczu alchemicy wierzyli, że każdy metal ma swoją duszę i związaną z nią symbolikę. W związku z tym, biżuteria wykonana ze złota i srebra była często projektowana z myślą o przekazaniu pewnych wartości oraz energii. Oto kilka symbolicznych znaczeń, które przypisywano tym metalom:

• Złoto: symbolizuje doskonałość, nieśmiertelność i boskość; alchemicy wierzyli, że jest to materiał, który można użyć do transmutacji duszy.
• Srebro: kojarzone z intuicją, miłością i kobiecą energią; uznawano je za metal, który odzwierciedla zarówno noc, jak i światło.

Estetyka biżuterii alchemicznej odzwierciedlała te przekonania poprzez złożone wzory, inkrustacje i kształty, które miały na celu nie tylko upiększenie, ale także wywoływanie określonych stanów emocjonalnych i duchowych. Biżuterzy, często będący alchemikami, wykorzystywali różnorodne techniki, takie jak:

• Ręczne kucie i formowanie metali, które miało w sobie element sakralny.
• Dodawanie kamieni szlachetnych, które miały swoje własne znaczenie i energię, co potęgowało moc biżuterii.
• Inscription i rytowanie, które nadawały przedmiotom osobisty charakter oraz dodatkową symbolikę.

Warto także zauważyć,że kolory metali miały swoje znaczenie. Złoto, będące symbolem światła, emanowało ciepłem, natomiast srebro, będące bardziej zimnym metalem, miało przynosić spokój i refleksję. Przez pryzmat estetyki i symboliki, biżuteria alchemiczna stawała się nie tylko ozdobą, ale również nośnikiem wiedzy oraz duchowych aspiracji jej właścicieli.

W średniowiecznych opowieściach często pojawiały się mity i legendy związane z biżuterią alchemiczną, co wpłynęło na rozwój jej wyrazistej, mistycznej estetyki. Często w tego rodzaju biżuterii można było znaleźć elementy nawiązujące do:

Wszystkie te aspekty sprawiają, że pozostają niezwykle fascynującym tematem, który zachwyca zarówno miłośników sztuki, jak i historyków. To nie tylko przedmioty dekoracyjne, ale także klucze do zrozumienia średniowiecznych przekonań dotyczących przemiany i dążenia do doskonałości.

Przygotowanie dla współczesnych jubilerów – co można wnieść z alchemii

Alchemicy w historii jubilerstwa – znane postacie i ich odkrycia

W historii jubilerstwa alchemia odgrywała kluczową rolę, nie tylko w poszukiwaniu tajemnic zamiany metali zwykłych w złoto, ale także w odkryciach, które wpłynęły na tworzenie i obróbkę biżuterii. Wiele znanych postaci średniowiecznych alchemików, takich jak Nicholas Flamel czy Paracelsus, przyczyniło się do rozwoju technik jubilerskich, które łączyły magię z nauką.

Alchemicy często systematyzowali swoje eksperymenty, starając się znaleźć idealne proporcje metali, które mogłyby wzbogacić złoto lub srebro. Oto kilka kluczowych odkryć, które wniosły istotny wkład w jubilerstwo:

• Złoto sztuczne – tworzenie złota z innych metali, choć nigdy nie osiągnięte w praktyce, zainspirowało jubilerów do eksploracji sposobów na uzyskiwanie i manipulowanie złotem.
• Stop srebra – Alchemicy eksperymentowali z różnymi stopami srebra, co prowadziło do powstania eleganckich rozwiązań jubilerskich z większą odpornością na korozję.
• Aplikacja kamieni szlachetnych – Techniki barwienia i utwardzania stosowane przez alchemików, umożliwiły tworzenie piękniejszych i bardziej trwałych wyrobów jubilerskich.

Warto odnotować,że alchemicy często posługiwali się tajemniczym językiem i symboliką,co utrudniało dostęp do ich wiedzy.Ich zapiski, przechowywane w formie traktatów, były jednak integralną częścią rozwoju technik jubilerskich. Na przykład, najważniejsze prace Flamela zawierały opisy metod, które można było przekształcić w praktyczne aplikacje w jubilerstwie.

Alchemia nie jest jedynie prekursorem nowoczesnej chemii, ale także materią, która w specyficzny sposób wpłynęła na estetykę i jakość biżuterii średniowiecznej. Jubilerzy, posługując się wiedzą alchemików, wprowadzili nowe metody ozdabiania i tworzenia biżuterii, co nie tylko wzbogaciło ich warsztat, ale również zrewolucjonizowało rynek jubilerski w Europie.

Przykładowa tabela ilustrująca wpływ alchemii na jubilerstwo:

Wyraźny wpływ alchemii na technologię jubilerską podkreśla jej znaczenie w historii.Dzięki nim, jubilerstwo nie tylko rozkwitło, ale zyskało również na szlachetności oraz ekskluzywności, co objawia się w dziełach sztuki jubilerskiej, które przetrwały do naszych czasów.

współczesne inspiracje alchemią w jubilerstwie

Złoto, srebro i alchemia – przyszłość biżuterii w nowoczesnym rzemiośle

Złoto i srebro od wieków fascynują ludzi nie tylko swoim blaskiem, ale także magią, która je otacza. Alchemia,jako starożytna praktyka łącząca naukę z duchowością,miała na celu nie tylko przemianę metali nędznych w szlachetne,ale również poszukiwanie eliksiru życia czy kamienia filozoficznego. W kontekście biżuterii zyskała ona nową perspektywę, łącząc tradycyjne rzemiosło z nowoczesnymi technologiami.

Współczesne rzemiosło jubilerskie często korzysta z inspiracji alchemicznymi eksperymentami, które miały miejsce w średniowieczu. Przyjrzyjmy się kluczowym aspektom tego zjawiska:

• Transmutacja metalów – Proces przekształcania metali bazowych, takich jak ołów czy miedź, w złoto był marzeniem wielu alchemików. Dzisiaj, technologia pozwala na tworzenie stopów, które potrafią oddać doskonałość złota i srebra, zachowując przy tym ich nazwę w różnych kontekstach.
• Symbolika metali – W alchemii każdy metal miał swoje przypisane znaczenie i właściwości. W nowoczesnym jubilerstwie ta symbolika jest wykorzystywana do tworzenia biżuterii z głębszym przesłaniem.
• Artystyczne interpretacje – Złoto i srebro stają się nośnikami nie tylko wartości materialnej, ale także artystycznej. Rzemieślnicy często inspirują się alchemicznymi symbolami, tworząc unikalne dzieła, które nawiązują do historii i filozofii dawnych mistrzów.

Warto również zwrócić uwagę na rozwój technologii, który pozwala na precyzyjne odwzorowanie alchemicznych zabiegów. wykorzystanie drukowania 3D w jubilerstwie otwiera nowe możliwości, pozwalając na tworzenie skomplikowanych kształtów i wzorów, które byłyby niemożliwe do osiągnięcia w tradycyjny sposób.Innowacyjne rozwiązania w zakresie obróbki metali wpływają na ich jakość i trwałość, a także umożliwiają bardziej ekologiczne podejście do produkcji biżuterii.

W zderzeniu z ekologią, współczesne rzemiosło biżuteryjne coraz częściej korzysta z technik odzysku metali szlachetnych, które stanowią ważny krok w stronę zrównoważonej produkcji. Trend ten można zobaczyć w rosnącej liczbie rzemieślników, którzy tworzą biżuterię z materiałów wtórnych, wzbogacając je o historyczne odniesienia, często sięgając do mitycznych przesłanek alchemicznych.

W kontekście przyszłości biżuterii, istotne będzie zrozumienie, jak alchemiczne idee mogą wpłynąć na nowoczesne podejście do projektowania i produkcji.alternatywne materiały, biotechnologie oraz innowacyjne metody tworzenia pozwolą na eksplorację nowych kierunków, przy jednoczesnym pozostaniu wiernym magicznemu urokowi złota i srebra.

W artykule przyjrzeliśmy się fascynującemu zjawisku, jakim jest związku między jubilerstwem w średniowieczu a alchemią, który zafascynował nie tylko rzemieślników, ale także myślicieli i marzycieli tamtej epoki. Złoto i srebro, od początku ludzkości doceniane za swoje właściwości estetyczne i symboliczne, stały się nie tylko materiałem do wyrobu biżuterii, ale również obiektem alchemicznych poszukiwań i eksperymentów.

Eksperymenty alchemików, pragnących odkryć tajemnice transmutacji metali oraz uchwycić esencję szlachetności, miały ogromny wpływ na rozwój technik jubilerskich. Warto zauważyć, że wiele z tych średniowiecznych odkryć przyczyniło się do powstania nie tylko pięknych dzieł sztuki, ale także nowatorskich metod obróbki i zdobienia metali.

Dziś, kiedy spojrzymy na biżuterię z tamtych czasów, dostrzegamy w nich nie tylko kunszt rzemieślników, ale także pasję i dążenie do odkrywania nowych horyzontów.To przypomnienie, że piękno i tajemnica szlachetnych metali są ze sobą nierozerwalnie związane, a ich historia wciąż nas inspiruje.

W obliczu współczesnych trendów w jubilerstwie, warto zadać sobie pytanie: jakie alchemiczne inspiracje można odnaleźć w dzisiejszym przemyśle jubilerskim? Jak historie przeszłości kształtują nasze podejście do biżuterii? Zachęcamy do dzielenia się swoimi refleksjami w komentarzach oraz śledzenia dalszych wpisów o historii i współczesności jubilerstwa.Dziękujemy za uwagę i do zobaczenia w kolejnych odsłonach naszego bloga!